Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2009

Οι Δραπέτες της Σκακιέρας



Οι Δραπέτες της Σκακιέρας graphic novel του Ευγένιου Τριβιζά σε εικονογράφηση Ράνιας Βαρβάκη (εκδόσεις Καλέντη) είχε ανέβει το 1998-9 διασκευασμένο από το συγγραφέα σε λιμπρέτο όπερας στην Εθνική Λυρική Σκηνή με μουσική του Γιώργου Κουρουπού. Το βιβλίο κυκλοφορεί και συνοδεία του μουσικού cd.

Πρόκειται για μια θαυμάσια ιστορία απλή σχετικά στη σύλληψη, αλλά όχι απλοϊκή, πράγμα αρκετά δύσκολο σε παιδικά αναγνώσματα. Ο Τριβιζάς ξέρει αναμφισβήτητα να μαγεύει μικρούς και μεγάλους σε πολλά έργα του και να κρατά το επίπεδο πάνω του μέσου όρου ακόμα και σε κείμενά του που δεν είναι παρά γραμμή παραγωγής. Το εν λόγω ανάγνωσμα πάντως ξεχωρίζει.

Δύο πιόνια, η Λευκή Βασίλισσα και ο Μαύρος Αξιωματικός με κινητήριο δύναμη τον έρωτα αποφασίζουν να δραπετεύσουν από τη σκακιέρα αγνοώντας αν υπάρχει τίποτα άλλο έξω από αυτήν και πίσω από τα κλειστά παραθυρόφυλλα του σπιτιού. Όχημά τους το τρένο των πλήκτρων. Η μικρή Νεφέλη παίζει μουσική στο πιάνο, τα πλήκτρα του οποίου γίνονται τρένο που τους μεταφέρει πάνω σε μια φεγγαραχτίδα, που τρυπώνει ανάμεσα από τις γρίλιες. Οι δραπέτες ανακαλύπτουν έναν υπέροχο κόσμο μακριά από τη σκακιέρα, πλην όμως τα άλλα πιόνια στέλνουν το βαλσαμωμένο γεράκι που επί τούτου ζωντανεύει να τους κυνηγήσει και να τους φέρει πίσω, ώστε να αποκατασταθεί η τάξη που διασαλεύθηκε. Μόνη τους ελπίδα να ξεφύγουν ο γλάρος των μικρών απείρων, ο μόνος που γνωρίζει να τους πει πού βρίσκεται η πύλη του ουράνιου τόξου. Αν την περάσουν μαζί θα σωθούν. Μετά από πολλές περιπέτειες το γεράκι σκοτώνει το γλάρο των μικρών απείρων και τους επιστρέφει στη θέση τους στη σκακιέρα. Όμως τελικά πέφτουν στις φλόγες του τζακιού που κάτι τους ψιθυρίζουν και ανακαλύπτουν πως εκεί, μέσα στη φωτιά βρίσκεται η πύλη του ουράνιου τόξου. Την διαβαίνουν και  με μιας γίνονται πολύχρωμοι απαλλαγμένοι από το φόβο των αυλικών, του γερακιού και των εξήντα τεσσάρων κελιών της σκακιέρας.


Η πρωτοτυπία δεν έγκειται στο μήνυμα ότι το νόημα βρίσκεται στην υπέρβαση των ορίων. Αυτό λίγο πολύ, τουλάχιστον θεωρητικά, οι ενήλικοι το κατέχουν, αν και τα παιδιά, στα οποία απευθύνεται το έργο, ακόμα το αγνοούν. Η εξέλιξη, του πολιτισμού, των επιστημών, της προσωπικής διαδρομής, η δημιουργία φτάνει, ίσως, κάποτε, αν φτάσει, στα κατεστημένα όρια και εκεί σταματά. Μόνη διέξοδος η υπέρβαση των ορίων της σκακιέρας. Ο Γαλιλαίος, αν δεν είχε υπερβεί τα όρια, δε θα είχε ανακαλύψει ότι η γη γυρίζει. Οι ποιητές αν δεν υπερέβαιναν το λόγο δε θα έγραφαν ποιήματα. Το έμβρυο, αν δεν υπερέβαινε τη μήτρα, δε θα γεννιόταν. Οι Χριστοί, αν δεν υπερέβαιναν το εγώ τους, δε θα θυσιάζονταν. Οι απλοί άνθρωποι, αν δεν σπάγανε τα ζωικά τους όρια θα έμεναν δίποδα. Το κύμα, αν δεν ξεπέρναγε τα όρια της προκυμαίας δε θα ταξίδευε στη στεριά.

Η πρωτοτυπία δεν βρίσκεται καν στο γεγονός ότι ο συγγραφέας αναγνωρίζει το τίμημα για αυτήν την υπέρβαση. Οι αυλικοί, οι εναπομείναντες στη σκακιέρα απαιτούν τη σύλληψη και την τιμωρία των φυγάδων. Ο Τριβιζάς ως εγκληματολόγος εξάλλου γνωρίζει καλά ότι η υπέρβαση των ορίων όχι μόνον τιμωρείται από τους εγκλωβισμένους, αλλά όταν δε στοχεύει στην ελευθερία εσωτερική και εξωτερική, μα στην ασυδοσία θεωρείται και είναι έγκλημα. Εδώ όμως δεν μιλάει για εγκλήματα. Μιλάει για απόπειρα ανάτασης. Το γεράκι, φρουρός της ηθικής ή όποιας άλλης τάξης που έχουμε θέσει εαυτούς ή μας έχουν θέσει, επαγρυπνεί. Γεράκια υπάρχουν πολλά. Γεράκια που έρχονται από έξω.Ορατά. Γεράκια που έρχονται από μέσα μας. Τα πιο αρπακτικά, αυτά. Τα πιο επίμονα, τα αθέατα.

Η  πρωτοτυπία βρίσκεται στην έλλειψη αφέλειας. Οι δραπέτες τολμούν, ναι, κι αυτό ακόμα εύκολο δεν είναι. Φόβος τους κατατρύχει και θλίψη. Αλλά το γεράκι τους γραπώνει. Αλλά το γεράκι σκοτώνει το γλάρο των μικρών απείρων, αυτόν που περιμένουν στην ακτή να τους πει το μεγάλο μυστικό. Αυτόν που κανείς δεν ξέρει πότε μπορεί να έρθει, κάθε τρία δειλινά, κάθε χίλια χρόνια, κάθε είκοσι λεπτά. Αλλά το γεράκι τους ξαναγυρίζει στη σκακιέρα. Εκεί που δύο χέρια τους στήνουν, τους πιάνουν τους αφήνουν. Η Λέσχη του Στρατή Τσίρκα σε παιδική έκδοση. Ούτε κι εκεί τα ζωντανά «πιόνια» ξέφυγαν από τις προβλέψεις μίας λέσχης που στοιχημάτιζε εν αγνοία τους για τα επόμενα βήματα της ζωής τους. Βεβαίως εδώ τα πιόνια της σκακιέρας δεν έχουν τη φρεναπάτη της ελεύθερης βούλησης. Οι σκακιστές είναι ορατοί. Βεβαίως εδώ τα πιόνια όντως δραπετεύουν έστω και για λίγο. Δεν μένουν εγκλωβισμένα. Τολμούν. Ελπίζουν. Παλεύουν. Ηττώνται.

Πρόκειται όμως για παιδικό έργο. Εδώ δεν έχει θέση η τραγική ήττα. Ο συγγραφέας το γνωρίζει. Ξέρει ότι ο Γέρος του Χεμινγουέυ πρέπει να αποπειραθεί να βγάλει στην ακτή το τεράστιο ψάρι όνειρο ζωής, ακόμα κι αν κατέχει καλά πως είναι μάταιο, καθ’οδόν θα το κατασπαράξουν οι καρχαρίες. Προχωράει όμως και λίγο παραπέρα. Η Λευκή βασίλισσα και ο Μαύρος Αξιωματικός περνούν τελικά την πύλη του ουράνιου τόξου. Πέφτουν στη φωτιά με φόβο. Η σωτηρία έρχεται δια πυρός και σιδήρου. Το γεράκι δεν μπορεί πια να τους φτάσει στον πολύχρωμο κόσμο. Μόνον στον ασπρόμαυρο.  Happy end λοιπόν. Ευτυχισμένοι μικροί και μεγάλοι τελειώνουμε το βιβλίο. Η τάξη αποκαταστάθηκε. Την Ιθάκη μας τη φτάσαμε. Εδώ γεράκια αυλικοί θλίψη και Ποσειδώνες δε φτάνουν. Είμαστε ασφαλείς εντός της νέας τάξης πραγμάτων. Για πάντα.


Κι αν το παιδάκι σας καρφώσει ξάφνου σε ανύποπτο χρόνο το βλέμμα στο τζάκι και μονολογήσει χωρίς να περιμένει απάντηση, «μα καλά εσύ μαμά πιστεύεις ότι τη βρήκαν για πάντα την πύλη του ουράνιου τόξου, άλλα γεράκια δε θα συναντήσουν;», αγνοείστε το. Αυτά είναι για παιδικές ψυχές που ξέρουν ότι οι δραπέτες θα προσπαθούν ξανά και ξανά. Κάθε φορά να υπερβούν τα νέα όρια. Γιατί τα παιδιά ποτέ δεν είναι αφελή. Το παραμύθι του κυρίου Τριβιζά που μιλά για τα όρια και την υπέρβασή τους, το κατάλαβαν πολύ καλά. Το στρογγύλεμα του ευτυχισμένου οριστικού τέλους το έκανε ο συγγραφέας για τους μεγάλους. Όχι για τα παιδιά. Σίγουρα όχι για αυτά. Ακόμα.

6 σχόλια:

Tyler Durden είπε...

http://www.facebook.com/profile.php?v=app_2347471856&ref=name&id=1690909558#/note.php?note_id=388207320112

εδώ και ένα κέιμενο που περιλαμβάνεται σε αυτό το βιβλίο

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Ενδιαφέρουσα πληροφορία για όσους δεν έχουν το βιβλίο. Καλή σου χρονιά Tyler Durden.

Γιάννης είπε...

Χρόνια πολλά με αγάπη κι ευτυχία!
Σ' ευχαριστώ για όσα μοιράζεσαι μαζί μας!
Μην ξεχνάς-ξεχνάμε: "...ο άνθρωπος βρίσκεται εδώ για χάρη άλλων ανθρώπων-πάνω απ' όλα, για εκείνους που από το χαμόγελο και την ευτυχία τους εξαρτάται η δική του ευτυχία." Άλμπερτ Αϊνστάιν

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Με τέτοια χρόνια πολλά από καρδιάς πώς να μη χαρώ! Καλή χρονιά!

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Παρεπιπτόντως Δάσκαλε, έχεις υπόψη σου πόσο δύσκολο είναι να αφήσει κανείς σχόλιο στο ιστολόγιό σου;

Tyler Durden είπε...

καλή σου χρονιά κλεοπάτρα & μινκ